To miasto wzięło swoją nazwę od węgorza – ryby poławianej w jeziorze, a jezior wokół tej miejscowości nie brakuje. Gdy młodsza linia Borków pomiędzy dwoma jeziorami wznosiła rycerski zamek (przed 1348 r.) miejscowość nazywała się Vangheryn (1338 r.). W 1414 r. nazwa brzmiała już Wangeryn, przed wojną - Wangerin, po wojnie jakiś czas – Węgorzyn, by w końcu zabrzmiała Węgorzyno.
To niewielkie ale malownicze miasto, rozlokowane wzdłuż dróg ze Stargardu Szczecińskiego i Choszczna do Łobza, Reska oraz do Drawska Pomorskiego, przy linii kolejowej Runowo Pomorskie – Chojnice, na zachodnim i północnym brzegu jeziora Węgorzyno, leży nad rzeką Golnicą.
Węgorzyno nigdy nie należało do dużych miast, rozciąga się na zaledwie niecałych trzech kilometrach, mieszcząc w swoich granicach około 3 tys. mieszkańców. Miasto od południa graniczy z dawnymi wsiami nowomarchijskimi: Winnikami, Podlipcami, Storkówkiem, a od północy z kolei z zespołem dóbr rycerskich Węgorzyno.
W miejscu, w którym obecnie krzyżuje się droga wojewódzka z krajową, już w X - XII w. istniał gród słowiański. Niestety jego ślady zostały zatarte przez późniejszą zabudowę.
Węgorzyno było miastem prywatnym Borków. W związku z tym, że dokumenty miejskie uległy spaleniu, najprawdopodobniej podczas wielkiego pożaru w 1593 roku (choć inna wersja mówi, że miano je widzieć jeszcze w 1610 roku u księcia Filipa II), trudno ustalić szczegółową historię miasta. Pierwszym znanym właścicielem miasta był w 1354 r. Heninghus Borke de Wangerin. Lubeckie prawa miejskie Węgorzyno otrzymało przed 1460 r. (wg Rosponda w 1400 roku).
Zarówno gród jak i podgrodzie zamieszkałe było przez Słowian, dopiero w XIII wieku na Pomorze Zachodnie zaczęli napływać koloniści niemieccy, którzy w bardzo szybkim czasie przejęli najważniejsze stanowiska. Miasto nie posiadało ani murów obronnych ani bram. Jeszcze w XVIII wieku rolę bram pełniły rogatki.
Podczas pożaru w 1593 r. spłonął zamek, a kościół zbudowany w XV wieku uległ znacznemu zniszczeniu. Zamku już nie odbudowano; w jego miejscu postawiono drewniany dwór, który dotrwał do końca drugiej wojny światowej. Do 1637 r. miasto pozostawało pod zwierzchnictwem książąt pomorskich, później Brandenburgii; dzieliło losy polityczne Pomorza Zachodniego. Od XIII wieku nastąpił znaczny rozwój rzemiosła, a od XIX wieku - drobnego przemysłu. Nie dziwić więc powinno, że w XIX wieku było tu 10 jarmarków.
Ciekawostką jest, że w drugiej połowie XVI w. narastający konflikt pomiędzy Węgorzynem i Łobzem a Borkami doprowadził w konsekwencji do procesu. Konflikt rozpoczął się prawdopodobnie w 1569 roku, gdy Borkowie usiłowali wymóc posłuszeństwo tych miast w zakresie służby wozami, pługami, służby pieszej oraz świadczenia pewnych powinności przy przychodzeniu i odchodzeniu z miasta, czyli do odrabiania pańszczyzny w takim zakresie jak chłopi. Od tego przymusu uwolnił ich sąd Rzeszy, bowiem książę nie chciał albo nie mógł wchodzić w ten konflikt. Borkowie musieli zapłacić 8 marek w złocie, połowę sumy – miastu, połowę Rzeszy, która w konsekwencji rozstrzygnęła spór.
W 1598 r. na koszt mieszczan zbudowany został kościół parafialny. W roku 1615 przy okazji odlania dzwonów i budowy wieży doszło do zatargu między mieszczanami a patronem kościoła Joachimem Borke (m.in. skuto napis na dzwonie fundowanym przez mieszczan).
Po wygaśnięciu rodu Gryfitów i podziale Pomorza Zachodniego w 1648 roku Węgorzyno przypadło w udziale państwu brandenbursko-pruskiemu. Niedługo potem, we wrześniu 1657 r., wojska Stefana Czarnieckiego w pogoni za Szwedami zajęły Węgorzyno i Łobez. W 1750 r. mieszkańcy Węgorzyna zbudowali wieżę kościelną. Osiem lat później miasto splądrowali Kozacy.
W XVIII wieku dochody miasta opierały się głównie na posiadłościach wiejskich oraz na podatkach. Akcyza, wraz z sumami jakie wpłacali Żydzi, służyła m.in. do utrzymania szkoły mieszczącej się w ratuszu. Wówczas też istniała kasa społeczna założona w 1767 r., z której funduszy łożono na opiekę nad chorymi, naukę biednych dzieci oraz pogrzeby. Pod koniec XVIII wieku rozpoczęto osuszanie znacznych terenów, zalanych przez wody jeziora Połchowo. Miało ono na celu uzyskanie dodatkowych gruntów. Te działania zrodziły kolejny konflikt pomiędzy miastem i Borkami, który trwał jeszcze przez długie lata. Trudność polegała na partycypowaniu w kosztach przedsięwzięcia, które kosztowało 4 tys. talarów.
W 1814 roku zawalił się stary ratusz. W 1815 roku zbudowano nowy, według planu Juterbocka z 1805 roku. Mieściła się tam również cześć szkoły oraz areszt. W mieście istniał również kościół i plebania, dom gminy żydowskiej (od 1832r.), remiza strażacka, dom dla ubogich. Miasto miało dwa cmentarze ewangelicki i żydowski. W 1855 r. wybrukowano i oświetlono ulice, a domy oznakowano jednolitą numeracją, w 1973 roku – miał miejsce pożar miasta. Cztery lata później, 1 listopada oddana została do użytku linia kolejowa Runowo Pomorskie – Drawsko Pomorskie.
Po 1900 roku powstały dwa młyny, gazownia, wodociągi, mleczarnia, fabryka maszyn. W 1913 r. postawiono pomnik – głaz pamiątkowy Friedricha Ludwiga Jahna (1778-1852), teoretyka gimnastyki, z okazji 135 urodzin - obecnie przeniesiony na cmentarz. Miasto rozbudowało się wzdłuż drogi do Łobza i Runowa. Największą liczbę mieszkańców miasto miało w okresie międzywojennym, liczyło wówczas około 3,5 tys. mieszkańców. Wówczas też propagowane było jako ośrodek sportów wodnych, wędkarstwa i łowiectwa. Czynne były 4 hoteliki., w tym jeden miejski, liczące ponad 30 miejsc. Miasto jako jedyne w powiecie Resko posiadało komunalne ujecie wody (przy drodze Drawsko Pomorskie). W czasie II wojny światowej był tutaj obóz pracy przymusowej (przy zbiegu ulic Drawskiej i Południowej, obecnie Zakład Pagok Meble). 1943 Główna ulicę „Lange Strasse” przemianowano na „Hitler Strasse” (obecnie Grunwaldzka).
Podczas działań wojennych spłonęło Stare Miasto, całkowitemu wypaleniu uległ kościół, zniszczeniu uległo także kilka zakładów drobnego przemysłu. Miasto zostało zdobyte 2 marca 1945 roku przez I Front Białoruski – 11 Korpus Pancerny gwardyjski (44 i 45 Brygady Pancerne gwardyjskie) I Pancernej Armii Gwardyjskiej. W 1945 r. wykonano pomnik żołnierzy Armii Czerwonej. W tym samym roku od kwietnia do sierpnia Rosjanie powołali na burmistrza Franciszka Rudnickiego, przebywającego od 1941 na robotach w Sarnikierzu. Bardzo szybko, bo już 22 maja, został uruchomiony Urząd Pocztowo- Telekomunikacyjny przez mechanika Franciszka Błocińskiego. Organizatorem poczty i naczelnikiem do czasu przejścia na emeryturę był Bronisław Skwierawski. Pierwszy transport Polaków ze wschodu (Olesko, Podhajce, Woczów) przybył do Węgorzyna we wrześniu 1945 r.
Po wojnie odbudowano wodociągi i kanalizację, kilka drobnych zakładów przemysłu spożywczego, m.in. młyn, krochmalnię, gorzelnię oraz kilka warsztatów rzemieślniczych. Wybudowano szkołę – Pomnik 1000-lecia, lecznicę dla zwierząt, stadion, placówki handlowe i restaurację, zakład mechanizacji KPGR, bazę Oddziału ZGKiM. Ukończono budowę oczyszczalni ścieków oraz nowy budynek Gimnazjum. mm
Wykorzystano:
www.wegorzyno.pl
Marian Grzęda, Z dziejów Reska i Węgorzyna n(XIII – XVIII) w: Z dziejów ziemi łobeskiej. Prace instytutu Zachodnio-Pomorskiego, Szczecin 1971.
Prowincjonalny Okazjonalnik Literacki, Łabuź, Numer sponsorowany przez Starostwo Powiatowe w Łobzie.
