Działalność oświatowo-kulturalna w Drawsku Pomorskim
10) Działalność oświatowo -kulturalna w Drawsku Pomorskim, w Czaplinku i w Złocieńcu, Kaliszu Pomorskim, Ostrowcach
i Wierzchowie w latach 1945-1950.
Organizacją szkolnictwa już w pierwszych miesiącach po zakończeniu działań wojennych w powiecie drawskim, zajęła się niewielka grupa nauczycieli z inspektorem szkolnym Wł. Pańcem, który był mianowany na stanowisko 25 maja 1945 r. Zorganizowanie odpowiedniej sieci szkolnej nie było rzeczą łatwą, gdyż większość budynków szkolnych była zniszczona i zdewastowana. Mimo tych trudności przystąpiono do organizacji pierwszych szkół. W okresie od czerwca do września 1945 r. główną uwagę skupiono na pozyskaniu odpowiedniej kadry pedagogicznej oraz zabezpieczeniu i przygotowaniu obiektów szkolnych do rozpoczęcia nowego roku szkolnego. W roku szkolnym 1945/46 uruchomiono 27 szkół podstawowych. Pierwszą placówką była szkoła podstawowa w Drawsku Pomorskim, zorganizowana przez W. Siemianowskiego. Także uruchomiono szkoły podstawowe między innymi w Złocieńcu, Kaliszu Pomorskim, Suliszewie, Ostrowicach i Wierzchowie. W 27 szkołach powiatu drawskiego, we wrześniu 1945 r., pracowało 37 nauczycieli, pobierało naukę 1374 uczniów, natomiast poza szkołą znajdowało się aż 315 dzieci. W trakcie roku szkolnego zdołano również przygotować warunki do otwarcia 11 następnych szkół. W 1946 r. w 38 punktach szkolnych podjęło naukę 2784 uczniów.
Większość obiektów szkolnych przyjętych w powiecie drawskim w 1945 r. posiadało zaledwie jedną lub dwie sale lekcyjne. Odziedziczona baza materialna oraz trudności kadrowe spowodowały, iż większość szkół wiejskich posiadało zaledwie jednego lub dwóch nauczycieli. Latem 1945 r. na terenie powiatu przebywało zaledwie kilka osób posiadający odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne. W pierwszych miesiącach po wojnie liczba zgłaszających się do pracy nauczycieli była dość znaczna, jednak większość z nich rezygnowała z pracy w szkolnictwie po zetknięciu się z trudnościami lokalowymi. W lipcu 1945 r. w Drawsku Pomorskim przebywało 10 nauczycieli, z tego 9 pełniło funkcję wójtów, a tylko 1 podjął pracę w szkole. W grudniu 1945 r. pracowało w szkołach podstawowych powiatu drawskiego 41 nauczycieli, spośród których 33 posiadało wymagane kwalifikacje pedagogiczne. Wraz z odbudową szkół podstawowych przystąpiono także do organizowania szkolnictwa średniego.
W 1945 r. w Drawsku Pomorskim powstało Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące, którego pierwszym dyrektorem został J. Rogalski. Na pierwszej radzie pedagogicznej, jaka się odbyła 3 września 1945 r. powiedział:
„przewodnicząc pierwszemu posiedzeniu rady pedagogicznej, choć chwilowo nielicznej, ale ożywionej jednym duchem i szczerym entuzjazmem szerzenia kultury polskiej (...) czuję się szczęśliwy, że dożyłem chwili, w której my nauczyciele polscy (…) oświadczyć możemy uroczyście, że nie pożałujemy ani trudu, ani czasu, byleby godnie wypełnić przyjęty na siebie obowiązek. A ci, co po nas tu przyjdą, niechaj coraz wyżej wznoszą gmach kultury polskiej na założonych przez nas fundamentach. Czeka nas praca ciężka i trudna. Brak podręczników, biblioteki, brak nauczycieli, których musimy na razie zastąpić, różnorodny element uczniowski pochodzący ze szkół polskich, rosyjskich, litewskich, białoruskich, ukraińskich, łotewskich itd. Sprawi nam wiele trosk natury pedagogicznej i dydaktycznej”.
W salach lekcyjnych ustawiono uratowane z pożogi wojennej ławki, tablice i nieliczne pomoce naukowe. Zapisywali się do szkoły pierwsi uczniowie. Pierwszymi nauczycielami w Drawsku Pomorskim 1945 r. byli: nauczycielka języka polskiego Regina Paderewska - Jurkowska, nauczycielka historii Irena Kordowska, matematyk i fizyk Franciszek Wieczorek, Irena Krakowska - nauczycielka języka francuskiego i Michał Aleksandrowicz - nauczyciel geografii.
W pierwszym roku szkolnym w czterech klasach gimnazjum podjęło naukę 61 uczniów, a w pierwszej licealnej 6 osób (zorganizowano pierwszą, drugą i trzecią klasę gimnazjalną i jedną klasę licealną). Tak rozpoczęcie roku szkolnego 1945/46 wspominała Irena Kordowska:
„Na otwarcie roku szkolnego wyznaczyliśmy datę 7 września. Trzeba było się zapoznać się z młodzieżą i przygotować uroczystość. Było ich wszystkich 24 uczniów z różnych stron Polski. (…) W dniu 7 września w ogromnej sali gimnastycznej przystrojonej flagą narodową i orłem stanęła grupka dziewcząt i chłopców, naprzeciwko nich, w kilku zaledwie rzędach krzeseł, nauczyciele i rodzice. Dyrektor szkoły w prostych słowach, ale chwytających za serce, powitał obecnych. Potem zabrzmiały słowa Mazurka Dąbrowskiego, po raz pierwszy w murach tej szkoły. Wzruszenie trudno było opanować. Łzy mieli w oczach i rodzice, i młodzież, i my nauczyciele”.
W następnym roku szkolnym w liceum pobierało naukę już 134 uczniów. Młodzież polska wykazywała się dużą pilnością i pracowitością, chociaż posiadała ogromne braki, szczególnie z języka polskiego. Charakteryzowała się dużym zdyscyplinowaniem i wyrobieniem społecznym. Brała aktywny udział w różnych imprezach organizowanych przez szkołę. Działał Związek Walki Młodych, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Młodzieży Wiejskiej. Na zakończenie roku szkolnego 1945/46 szkoła przeżyła swój wielki dzień, jakim było wręczenie pierwszym 11 absolwentom eksternistom świadectw dojrzałości. W roku szkolnym 1948/49 liczba absolwentów wzrosła do 14 osób. Liczba uczniów i oddziałów przez kilka lat po wojnie wykazywała pewną tendencję zwyżkową, w latach następnych spadkową (w roku szkolnym 1955/56 liczba uczniów klas licealnych osiągnęła stan 425 -11 oddziałów).
Przed dydaktyką szkolną w pierwszych latach powojennych stały ogromne trudności. Brakowało książek, podręczników, map i wielu niezbędnych pomocy naukowych. Z uwagi na to najczęściej stosowaną metodą nauczania był wykład, a nawet dyktowanie uczniom treści lekcji. Nieliczne w 1945 r podręczniki były wręcz „zaczytywane” przez polską młodzież. Poziom wiedzy ówczesnych uczniów był bardzo nierówny. Wyrównanie i uzupełnianie braków wiązało się z ogromnym trudnościami. Wielu bowiem z nich pochodziło z dawnych Kresów Wschodnich, Belgii, Holandii, Niemiec, często słabo władających językiem ojczystym. W związku z tym pracę w drawskich szkołach trzeba było zaczynać od nauki języka polskiego. Ważnym zadaniem szkoły w latach powojennych była integracja młodych Polaków pochodzących z różnych stron Europy, niwelowanie animozji i poczucia odrębności kulturowych. Rolę integracyjną spełniały najczęściej wycieczki, lekcje literatury, geografii i historii. Tak tamte czasy wspominał Michał Aleksandrowicz- nauczyciel geografii w liceum drawskim:
„…Praca nauczycieli była ciężka. Brakowało bowiem programów nauczania, podręczników, zeszytów, a nawet kredy do pisania. Skład uczniów nie był jednolity. Wielu z nich pochodziło ze Wschodu i pobierało naukę w szkołach białoruskich, ukraińskich słabo władali językiem ojczystym. Przeważnie trudności nastręczała rozpiętość wiekowa uczniów. Przeważnie byli to uczniowie przerośnięci. Często i nauczyciele nie mieli wymaganych kwalifikacji. Wszystkie te trudności były stopniowo przezwyciężane przede wszystkim zapałem i chęcią pracy w polskiej szkole”.
W 1947 r. otwarto w Drawsku trzy nowe szkoły. Druga szkoła podstawowa znajdowała się przy ulicy Elizy Orzeszkowej. Jej kierownikiem został W. Siemianowski. Polonistka J. Siemianowska prowadziła także bibliotekę szkolną i zespoły artystyczne. Władysław Paniec zorganizował szkołę zawodową. Przy ulicy Seminaryjnej utworzono Gimnazjum Ogrodniczo - Pszczelarskie. Jego dyrektorem został Wiesław Ojak. Walentyna Semczuk zorganizowała amatorski zespół teatralny.
Ogromne zmiany po zakończeniu drugiej wojny światowej dokonały się również w dziedzinie kultury. W 1945 r. należało zaczynać wszystko od stanu zerowego. Wynikało to głównie ze znacznych zniszczeń wojennych, które dotknęły tutejsze placówki kulturalne. Dodatkową trudnością przy organizacji życia kulturalnego był brak na terenie powiatu drawskiego polskich tradycji kulturalnych. Brakowało też działaczy i organizatorów życia kulturalnego.
Pierwszą uruchomioną placówką kulturalną było kino „Sokół” na 300 miejsc. Dużą rolę w upowszechnieniu kultury odegrała również prasa. Na teren powiatu drawskiego docierały następujące czasopisma: „Głos Ludu”, „Gazeta Ludowa”, „Polska Zachodnia”, „Robotnik”.
W Drawsku w czerwcu 1947 r. zorganizowano Powiatową Bibliotekę Publiczną. Początkowo kierował nią Zygmunt Zimerman (przez 3 miesiące), a od czerwca 1947 do 1950 r. Bolesław Sadowski. Poświęcał on wiele wysiłku, aby wciąż poszerzać swoją wiedzę na temat bibliotekarstwa. Kursy, narady, ciągłe dokształcenie należały do codzienności. Biblioteka liczyła 213 woluminów. Początki biblioteki drawskiej były bardzo trudne. Mieściła się ona przy ulicy Świerczewskiego 44 (w budynku, w którym dziś obecnie znajduje się zakład fotograficzny p. Zofii Goldstrom). Lokal w którym mieściła się biblioteka był nieodpowiedni, zimny i wilgotny, poza tym brak było sali na świetlicę i czytelnię. Na budowanie nowej biblioteki nie było po prostu pieniędzy, adoptowano więc budynki, które się do tego nadawały, a bezpieczeństwem i higieną pracy nikt sobie głowy nie zawracał. Władze powiatowe wyraźnie na bibliotece oszczędzały. Co gorsze, drawska placówka była niedoinwestowania (biblioteka w tym stanie przejściowym miała funkcjonować aż do 1965 r.). W pierwszym kwartale 1948 r. pod opieką Powiatowej Biblioteki otwarto 10 punktów bibliotecznych między innymi w Rydzewie, Świerczynie, Kaliszu Pomorskim i Złocieńcu. Ilość udostępnionych w nich książek wahała się od 60 do 104. Były to księgozbiory znikome. Pocieszające w tym wszystkim było to, że książki wciąż napływały i w krótkim czasie znaczna część z wymienionych placówek zyskała status bibliotek – stosownie do swego położenia - miejskich lub gminnych. Uroczysta zmiana nastąpiła 16 stycznia 1949 r. W Drawsku nie działała żadna księgarnia. Książki musiały być sprowadzane z różnych zaskakujących miejsc. Znaczna ilość pozycji została zakupiona w księgarniach i antykwariatach Bydgoszczy. W połowie 1948 r. sprawy te się znormalizowały i książki najczęściej zakupywane były w księgarniach szczecińskich lub wprost od wydawców. W grudniu 1948 r. Powiatowa Biblioteka zakupiła 13 książek od mieszkańca Drawska - obywatela Wyleżyńskiego. Były wśród nich między innymi „Iliada” Homera, „Między ustami a brzegiem pucharu” Rodziewiczówny oraz „Kalendarz robotniczy na rok 1948”. Świadczy to o tym, iż biblioteka rozrastała się szybko, szukając nowych pozycji (pierwsza książka została wypożyczona w drawskiej bibliotece 19 czerwca 1947 r. a był to „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza). Starano się wszelkimi sposobami zachęcać mieszkańców Drawska do nauki czytania i odwiedzania biblioteki.
Ważnym przedsięwzięciem była organizacja pierwszej w Drawsku Wystawy Książki i Prasy, stanowiącej część obchodów ogólnopolskiego Tygodnia Oświaty, Książki i Prasy. Prezentowana od 3 do 15 maja 1949 r. ekspozycja przyciągnęła do biblioteki rzesze drawszczan, którzy w większości po raz pierwszy mieli okazję tu zajrzeć. W grudniu tego roku została otwarta Miejska Biblioteka Publiczna w budynku Miejskiej Rady Narodowej. Prowadziła ją Walentyna Semczuk. Otwarto także 3 biblioteki miejskie i 9 bibliotek gminnych. Organizowano wiele imprez rozrywkowych, kulturalnych i artystycznych, zwłaszcza z okazji rozmaitych obchodów, uroczystości i świąt państwowych.
Pierwszym uroczystym świętem mieszkańców Drawska była 535 rocznica bitwy pod Grunwaldem, obchodzona 15 lipca 1945 r. Uroczystość odbyła się w hotelu Arndta (dzisiejszy ośrodek kultury). Słowo wstępne o bitwie i jej znaczeniu w historii Polski wygłosił Bolesław Jesiątek (referent do spraw kultury i sztuki Zarządu Miejskiego). „Rotę” Marii Konopnickiej odśpiewali wszyscy obecni, natomiast pieśni patriotyczne zaśpiewał zorganizowany przed kilku dniami chór męski. Miesiąc później odsłonięto pomnik „Wolność” ku czci Polaków poległych w ostatniej wojnie. Na cokole pomnika, ustawionego koło kościoła Mariackiego, wmurowano tablicę z napisem: „Poległym w walce o wolną, silną i demokratyczną Polskę - wdzięczny lud”.
Czaplinek
Wraz z postępującym zasiedleniem Czaplinka po wojnie, coraz bardziej palącą sprawą było zorganizowanie szkoły podstawowej. Otwarcie jej napotykało jednak na liczne przeszkody, z których najważniejsze to konieczność przeprowadzenia remontu budynku szkolnego, brak nauczycieli, pomocy naukowych, podręczników, zeszytów i przyborów szkolnych. Pomimo tych trudności 20 września 1945 r. uruchomiono Publiczną Szkołę Powszechną. Jej kierownikiem był początkowo Wacław Mirowicz, a po nim Hubert Plichta. W roku szkolnym 1945\\46 uczęszczało do niej 261 uczniów. Ich wiek, ze względu na spowodowaną przez wojnę przerwę w nauce, był bardzo zróżnicowany i wynosił od 7 do 20-stu paru lat. W roku szkolnym 1946\\47, w szkole było już 7 nauczycieli oraz 410 uczniów. 10 września 1949 r. została powołana w Czaplinku Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa. Jej dyrektorem został Wacław Mirowicz. Grono nauczycielskie stanowili : Helena Daniuk, Józef Daniuk, Feliks Ławica i Helena Szymańska. Na pierwszy rok nauki przyjęto 80 uczniów. Kształcenie prowadzono na dwóch kierunkach: krawieckim - dla dziewcząt i elektrycznym - dla chłopców. Rozpiętość wieku uczniów była znaczna, od regulaminowego dla osób zamężnym i żonatych. Poza szkołą dzienną działała także wieczorowa szkoła zawodowa, do której uczęszczało 35 uczniów. W 1947 r. z inicjatywy miejscowego koła Ligi Kobiet, otwarto przedszkole. Dysponowało ono 25 miejscami. Kierowniczką przedszkola została Jadwiga Tomaszewska, poza nią pracowały jeszcze 3 osoby. W 1948 r. w Czaplinku otwarto Bibliotekę Miejską oraz zainstalowano radiowęzeł wraz z siecią połączeń do głośników. Bibliotekę prowadziła od chwili utworzenia (aż do 1965 r.) Czesława Lenkiewicz. Zbiory biblioteczne oraz liczba czytelników stale rosły. W 1948 r. biblioteka posiadała 777 tomów książek, z których korzystało 150 czytelników. Natomiast w 1950 r. było już 1451 woluminów i 246 czytelników.
Złocieniec
Bardzo istotnym zadaniem polskich władz w Złocieńcu w 1945 r. było zorganizowanie szkoły dla polskich dzieci. W latach 1947-49 istniało w mieście Gimnazjum Handlowe (dyrektor T. Szypkowski), które w wyniku reorganizacji przekształcono w Liceum Administracyjno-Handlowe, istniejące trzy lata. Początki szkolnictwa podstawowego sięgają czerwca 1945 r., kiedy Czesław Olszewski rozpoczął organizację oświaty, angażując do pracy nauczycieli. Baza materialna szkolnictwa składała się z 3 budynków, z czego jeden był spalony. Sprzęt szkolny zachował się w dobrym stanie, z wyjątkiem pomocy naukowych, które zostały zniszczone. Nauka rozpoczęła się z udziałem 172 uczniów i 6 nauczycieli (Czesław Olszewski - kierownik, Maria Kaczmarczyk, ksiądz Tadeusz Murzynowski, Stanisław Motała, nieco później doszli Wita Różek i Irena Sorokin). Nauczyciele ci posiadali pełne kwalifikacje (przeważnie ukończone seminaria nauczycielskie). Z pierwszego protokołu rady pedagogicznej wynika, iż każdy nauczyciel był zobowiązany sporządzić dziennik lekcyjny. Sytuacja materialna nauczycieli złocienieckich była bardzo trudna, a wynagrodzenie nie starczało na życie. Pomocy im udzielała ludność i władze (wojsko polskie przekazało na zaopatrzenie kilka tuczników). Na jesieni 1949 r. rozpoczęły pracę kursy dla analfabetów. Akcja ta trwała do końca 1951 r. W mieście było około 100 osób nie umiejących pisać i czytać, z których 30 przekroczyło 50 rok życia. Nauczaniem objętych było 30 osób, gdyż pozostali nie uczęszczali na zajęcia. 5 kwietnia 1948 r. powstała w Złocieńcu Miejska Biblioteka Publiczna (jej otwarcie nastąpiło 16.I.1949 r.), która powstała z inicjatywy mieszkańców miasta. 26 czerwca 1949 r. powstała również Gminna Biblioteka Publiczna, która obsługiwała czytelników na wsi (obie biblioteki w 1957 r. połączono pod nazwą Miejska Biblioteka Publiczna). Po wojnie miasto posiadało dwie sale kinowe. W jednej uruchomiono w marcu 1946 r. kino „Mewa” (na około 350 miejsc).
Kalisz Pomorski
Początki nauczania na poziomie ponadpodstawowym w Kaliszu Pomorskim są związane z okresem powojennym. Na bazie szkoły podstawowej zorganizowano tutaj 11-letnią Państwową Szkołę Ogólnokształcącą. Jej założycielem i jednocześnie dyrektorem był Jan Sujkowski. Nie można też pominąć innych osób, które w bardzo dużym stopniu przyczyniły się do powstania i rozwoju szkoły. Byli to: Julia Bej, Maria Pomińska, Stefania Sekała, Włodzimierz Sekała, Irena Sztabnik, Helena Kurylczyk i Władysława Tarnowska.
Nauka szkolna rozpoczęła się dopiero w roku 1948/1949 i objęła jedynie klasę VIII na stopniu licealnym, do której uczęszczało 19 uczniów, a do klasy IX zabrakło chętnych. Budynek szkoły był odbudowany po wojennych zniszczeniach w latach poprzednich, ale wyposażenie w sprzęt szkolny było znikome. Pomoc naukową stanowiły: 2 globusy, 5 map i niekompletne przybory do matematyki i kilka pomocy do fizyki i chemii. Ogromną przeszkodą był także brak podręczników do podstawowych przedmiotów. W roku 1948 zorganizowano przy szkole średniej internat, w którym początkowo było 21 miejsc. W roku szkolnym 1949/1950 przybyło dalszych 40 miejsc. Z internatu korzystała młodzież mieszkająca 4 km od szkoły.
Wierzchowo
Szkoła podstawowa w Wierzchowie rozpoczęła działalność 1 września 1945 r. Naukę rozpoczęło 11 uczniów. Kierownikiem ówczesnej szkoły została pani Wanda Preis. W 1946 r. szkołę przeniesiono w budynku w centrum wsi, a w 1947 r. jej siedzibą stał się przy obecnej ulicy Długiej ( w 1958 r. rozpoczęła się budowa nowej szkoły- oddano ją do użytku 25 sierpnia 1960 r.).
Ostrowice
Kolejne polskie szkoły zaczęły powstawać we wrześniu 1945 r w Nowym Worowie i w Ostrowcach. Pierwszym kierownikiem i organizatorem szkoły w Ostrowicach była pani Anna Wawrzyniak, która swe stanowisko piastowała do 1950 r. (po niej dyrektorem szkoły został Bronisław Konowalczyk). Szkoła w momencie założenia była szkołą 4-klasową. W 1949 r. utworzono szkołę 7-klasową, rok później wypuszczono pierwszych 10 absolwentów ( w latach 1945-1955 organizowano w szkole w Ostrowicach kursy wieczorowe w zakresie uzupełnienia wykształcenia podstawowego).
Marcin Kuchto.
Bibliografia.
1) Gasztold T, Lindmajer J., Złocieniec. Zarys dziejów, Koszalin 1985.
2) Dzieje Liceum Ogólnokształcącego im. I Armii Wojska Polskiego w Drawsku Pomorskim 1945-2005, Drawsko Pomorskie 2005.
3) Krasucki E., Krótka historia sześćdziesięciolaki. Drawska Biblioteka Publiczna 1947-2007, Drawsko Pomorskie 2007.
4) Łuczko P., Złocieniec i okolice. Przewodnik Turystyczny, Złocieniec 2005.
5) Partacz C., Miasto w Polsce Ludowej. (w:) Drawsko Pomorskie 1297-1997. Studia z dziejów miasta. Pod red. B. Polaka, Koszalin- Drawsko Pomorskie 1997.
6) Starostwo Drahimskie i Czaplinek, Koszalin 1985.
7) Wojciechowski J., Administracja i stosunki społeczno-polityczne w powiecie drawskim w latach 1945-1969 (w:) Dzieje ziemi drawskiej. Pod red. T. Gasztaolda, Poznań 1972.
~apply for a personal loan